کلهرنیوز

به گزارش کلهرنیوز ، توسعه ابزارهای قابل معامله در بازارهای مالی به طور بالقوه می‌تواند متضمن افزایش جذابیت بازار، جذب نقدینگی جدید، ایجاد آلترناتیوهای جذاب برای سرمایه‌گذاری و هزار منفعت ضمنی و صریح دیگر باشد. از این رو همواره فعالان بازارهای مالی از ایجاد و توسعه ابزارهای قابل معامله جدید استقبال می‌کنند.

از روز یکشنبه هفته جاری برای اولین بار در بازار سرمایه ایران، ابزاری به نام قرارداد آتی سبد سهام، رونمایی و قابل معامله شد. به بیان ساده این ابزار، فعالان بازار را قادر می‌کند، بدون توجه به روند بازار اعم از صعودی و نزولی، کسب سود کنند. همچنین این ابزار مالی می‌تواند کمک قابل توجهی به پوشش ریسک فعالان بزرگ بازار سرمایه (عمدتا اشخاص حقوقی) کند. در حال حاضر این ابزار در هفت نماد که عبارتند از «جسی»، «جبانک»، «جاتو»، «جشیمی»، «جنفت»، «جفلز» و «جکانه» قابل معامله است. دارایی پایه این نمادها سبدی از سهام است که به ترتیب با وزندهی شاخص‌های سی شرکت برتر، بانک‌ها و موسسات اعتباری، شاخص خودرو و ساخت قطعات، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، فلزات اساسی و کانه‌های فلزی تشکیل شده است.

به گفته علی صحرایی، مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران، این ابزار مالی یکی از پرمعامله‌ترین ابزارهای مالی دنیاست و انتظار می‌رود در ایران نیز تبدیل به ابزار مالی پرطرفداری برای معامله شود.

این در حالی است که امروز با گذشت سه روز معاملاتی از آغاز به کار نمادهای این ابزار جدید هنوز استقبال گرمی از آن صورت نگرفته است و ارزش معاملات آن بسیار ناچیزتر از آن است که انتظار می‌رفت. حالا بیم آن می‌رود که این ابزار جذاب مالی، در کنار سایر تجربه‌های ناموفق توسعه ابزارهای نوین مالی قرار بگیرد.

رونمایی سرد، استقبال منجمد

پیشتر ابزارهایی مانند «اختیار معامله»، «اختیار فروش تبعی» و «آتیِ تک سهم» به بازار سرمایه معرفی شده که به گواه آمار معاملاتِ بسیار ضعیف، مورد استقبال فعالان بازار سرمایه قرار نگرفته است. شواهد حاکی از آن است که غفلت سیاست‌گذاران از واقعیت‌ها و تجربیات، احتمالا این ابزار نوین مالی را هم مهجور و منزوی خواهد کرد.

اول آنکه این ابزار در سکوت محسوس خبری، بدون آموزش اولیه، بدون فعالیت رسانه‌ای قابل توجه و در مراسمی خودمانی رونمایی شد که خود نشان‌دهنده عدم جدیت شرکت بورس در معرفی «معاملات آتی سبد سهام» به عنوان ابزاری قدرتمند برای معامله است. یک بررسی سرسری هم می‌تواند نشان دهد که بخش بزرگی از بدنه بازار سرمایه (حتی فعالان حرفه‌ای و اشخاص حقوقی) از راه‌اندازی این ابزار معاملاتی جدید بی‌خبر هستند. در نشستی که به مناسبت راه‌اندازی معاملات آتی سبد برگزار شد، خبری از کارگزاران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بازیگرانی که می‌توانند این بازار را جذاب کنند نبود. تنها مدیران سازمان و شرکت بورس در این نشست حضور داشتند. نباید از ابزاری که رونمایی آن تا این حد سرد و بی‌رمق بوده است، انتظار جذب استقبال گرم عمومی داشت.

شتابزدگی در راه‌اندازی معاملات

نکته منفی دیگری که می‌تواند منجر به عدم استقبال فعالان بازار از این ابزار معاملاتی شود، ایجاد انحصاری سوال برانگیز برای سه شرکت کارگزاری خاص است. در حال حاضر تنها شرکت‌های کارگزاری‌ فیروزه آسیا، بانک توسعه تجارت و بانک شهر می‌توانند برای معاملات این ابزار جدید سفارش‌گیری کنند.

اینکه تنها سه کارگزاری می‌توانند در این بازار فعالیت داشته باشند، در نگاه خوشبینانه نشان‌د‌هنده ضعف شرکت بورس در آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای توسعه این ابزار است. به بیان دقیق‌تر، اگر این اراده وجود داشت که «معاملات آتیِ سبد سهام» ابزاری جدی باشد، حتما پیش از رونمایی اطمینان حاصل می‌شد که عمده شرکت‌های کارگزاری زیرساخت لازم برای ارائه خدمات در این بازار را دارند.

حتی کارگزاران بعضا از اطلاع‌رسانی ضعیف شرکت بورس پیش از رونمایی از این ابزار گله دارند. برخی از کارگزاران هنوز مجوزهای لازم را برای ارائه خدمات در بازار آتی مبتی بر اوراق ندارند چون پیش از این اصولا چنین بازاری وجود نداشت. به جز سامانه مدیریت سفارش «صحرا»، هنوز سایر OMSها زیرساخت‌های لازم را برای ارائه خدمات در این بازار فراهم نکرده‌اند. همین موضوع سبب شده است که فعلا تنها سه شرکت کارگزاری قادر باشند به معامله‌گران احتمالی این حوزه خدمت‌رسانی کنند.

نگاه متحجر به مکانیزم بازار

نکته دیگری که می‌تواند منجر به شکست ابزار معاملات آتی سبد سهام شود، ایراد سیستماتیک در نگاه به مکانیزم بازار از طرف سیاست‌گذاران کلان بازار سرمایه است.

نباید فراموش کرد که از ابزارهای مشابه قبلی، تنها معاملات آتی سکه و آتی زعفران در بورس کالا مورد استقبال قرار گرفته‌اند. دارایی پایه در این بازارها سکه طلا و زعفران است، کالاهایی که مداخلات قیمتی در بازارهای نقدی‌شان اگر نه غیرممکن، که بسیار دشوار است.

اما از آنجا که مداخله قیمتی در دارایی پایه ابزارهایی از قبیل آتی سهم، اختیار معامله و آتی سبد نه تنها ممکن، بلکه بسیار آسان است، به فعالان بازار حق بدهید که تمایلی برای معامله این ابزارها نداشته باشند.

حتی اگر فرض شود دغدغه کنترل قیمت‌ها در میان سیاست‌گذاران بازار سرمایه وجود ندارد (فرض محال که محال نیست)، دامنه نوسان پنج درصدی، مفهوم صف خرید و فروش و همچنین حجم مبنا، ساختار خودکنترلی است که نه تنها نقدشوندگی بازار بلکه تحلیل‌پذیری آن را مختل می‌کند. چرا یک speculator که در ذات ریسک‌پذیر و ریسک‌دوست است، باید وارد بازاری شود که در بازار دارایی پایه آن دخالت‌های کنترلی موج می‌زند؟

این ایرادهای مجعول، نه تنها از رونق گرفتن این ابزارهای جذاب جلوگیری می‌کند، بلکه باعث از میان رفتن اعتماد سرمایه‌گذار به اصلاحات احتمالی می‌شود و در نهایت کاریکاتوری به نام بازار سرمایه ایران را شکل می‌دهد که بینی بزرگ، سر کوچک و دست و پای کوتاه و بلند دارد و در عین حال که هست، انگار نیست!/اقتصادآنلاین